पाणी उपसा उपकरणे

       भूजल सर्वेक्षणआणिविकास यंत्रणेने एक कार्यक्रम हाती घेऊन, सहयाद्री व सातपुडा पर्वतरागांतील २१६ लहान, डोंगरी, दुर्गम वाडया /वस्त्यांचे सर्वेक्षणकेले आहे. त्यानंतर असे निदर्शनास आले की, सदर वाडया/ वस्त्यांपैकी जास्तीत जास्त वाडया/वस्त्या हया डोंगरउतारावर, डोंगरमाथ्यावर असून त्यांचा पारंपारिकपाण्याचे स्त्रोत हे नैसर्गिक झरे आहेत. संकलनालनासाठी लहान तळे/विहिरीही आढळून आल्या. सदर ठिकाणांहून पाणी मिळवण्यासाठी त्यांना घसरगुंडीचे रस्त्यांचा सामना करावा लागतो. ते लोकपारंपारिक/अतिप्राचीन लाकूड/झाडाच्या सहाय्याने झऱ्यांपासून पाणी मिळवतात. त्यामुळे पाणी उपसा उपकरणे हाच मुख्य प्रश्न असल्याचे निदर्शनास आले.मुख्यत्वेकरुन ग्रामीणस्त्रियांना व मुलींना उन्हाळयात व पावसाळयात पाणी मिळविणे अतिशय कष्टप्रद होते. शाळकरी लहान­मुले / मुलींना दूरवर¸असलेल्या विहिरीवरुन पाणी वाहून आणावे लागत असे अशा भागात शाश्वत विजपुरवठा उपलब्ध नसतो. सदर उंच डोंगरी ठिकाणी विंधणविहिर घेणेसुध्दा सुलभ होत नाही. भौगोलिकदृष्टया सदर ठिकाणी अवजड वाहने पोहचणे शक्य नसते.पारंपारिकविहिरी हया हंगामी असल्याने त्यांच्यामार्फत उन्हाळयात मागणीनुसार पाणी पुरवठा करणे शक्य होत नाही.

       भूजल सर्वेक्षण आणि विकास यंत्रणेमार्फत महाराष्ट्र राज्यात खालीलप्रमाणे नाविण्यापुर्ण योजना राबविण्यात येत आहेत. ज्यांची उभारणी किंमत अत्यंत कमी खर्चाची असुन पाणी उपसा करण्यासाठी माणसांना कमी कष्ट लागतात.

• युनिव्हर्सल पंप – a) वायर रोप टाईप b) सक्शन पंप
• वाहत्या पाण्याच्या गतीत ऊर्जेचा वापर करुन दोन लहान गावांच्या ठिकाणी हायड्रॅम पंप बसविण्यात आले आहेत.
• भूजल सर्वेक्षण आणि विकास यंत्रणेमार्फत विकसित करण्यात आलेल्या सौर ऊर्जेवर आधारीत दुहेरी पंप योजनांचे अनुकरण इतर राज्याकडुन ही होत असुन सदर राज्यांमध्ये हजारोंच्या संख्येने या योजना राबविण्यात येत आहेत.

झऱ्यावर आधारीत नळ पाणी पुरवठा योजना ही संबंधित क्षेत्राच्या भौगोलिकि परिस्थितीनुसार ज्या भागात वर्षभर नैसर्गिक वाहणारे झरे आहेत, अशा झऱ्यांवर नळ पाणी पुरवठा योजना राबवुन घरोघरी नळांव्दारे पाणी पुरवठा करण्यात येतो.